Эрдэс баялгийн салбарынхан өчигдөр Улаанбаатар хотноо чууллаа.
Уг хурлыг “Эрдэнэт” үйлдвэр, Шинжлэн ухааны технологийн их сургууль хамтран зохион байгуулсан юм.
Хурлын гол зорилго нь энэ салбарт харьяалагдах төрөл бүрийн түвшний хүмүүсийг оролцуулж, тэдний санал бодлыг сонсоход чиглэжээ. Тиймээс энэ хуралд төр, бизнесийн төлөөлөл, баяжуулах үйлдвэрүүдийн инженерийн удирдлагууд, ШУТИС, Шинжлэх ухааны байгууллагууд оролцлоо. Оролцогчид салбарынхаа техник технологийн дэвшил ямар байгаа, тулгамдаж буй асуудал нь юу байна, эрхзүйн орчноо хэрхэн сайжруулах талаар ярилцаж, өөр хоорондоо туршлага солилцсон юм.
Жилээс жилд цар хүрээгээ тэлж, улс орны хөгжлийн түүчээ болсон эрдэс баялгийн салбарт олборлох, боловсруулах олон арван үйлдвэр бий болж экспортын бүтээгдэхүүний нэр төрөл, тоо хэмжээ нэмэгдэн улсын эдийн засагт багагүй хувь нэмэр оруулж байгаа энэ үед эрдэс баялгийн баяжуулалтын техник, технологи улам боловсронгуй болж үнэт металлыг иж бүрэн боловсруулах, хаягдал багатай технологи нэвтрүүлэх, хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд нөлөөлөл багатай, бага зардлаар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх баяжуулалтын механик, хими, гидрометаллургийн аргууд хосолсон технологийг ашиглах хандлага их гарч байгаа. Тиймээс боловсон хүчнээ бэлтгэх, чадавхжуулах тал дээр анхаарахыг оролцогчид онцолж байлаа. Тэдний хэлж буйгаар “Ахмад боловсон хүчнүүдийн мэдлэг, туршлага өндөр ч дараа үеийнхнийг бэлтгэхэд анхаарах хэрэгтэй” гэв.
Мөн хууль эрхзүйн орчинд шинэчлэл, өөрчлөлт хэрэгтэй байгааг хэлж байсан. Тухайлбал, манай улсад одоо мөрдөгдөж байгаа хууль, журмууд ердөө “ол, даах чинээгээрээ зөө, ашиглах”-ыг л мөрдүүлж байна. Олборлох, ашиглах, баяжуулах, боловсруулахтай холбоотой дагалдах зүйлсийг нарийвчлан тусгах олон зүйл байгааг оролцогч, илтгэгчид онцолж байв.
Д.Энхбат: Технологийн асуудлаас болж үйл ажиллагаа нь тасалдсан үйлдвэрүүд ч бий
Энэ үеэр ШУТИС-ийн Геологи, уул уурхайн сургуулийн Ашигт малтмалын баяжуулалтын технологийн профессор Д.Энхбатаас цөөн зүйл тодруулсан юм.
-Баяжуулах үйлдвэрүүдийн эдийн засгийн чадамж нь ямар байна вэ. Эдийн засгийн хямрал энэ төрлийн үйлдвэрүүдэд хэрхэн нөлөөлөв?
-Манайх эрдэс түүхий эдээ голчлон хоёр хөрш рүүгээ экспортолдог. Гэтэл тэнд худалдан авалт буурч, зах зээл дээр ханш унаж байгаатай холбоотойгоор зарим баяжуулах үйлдвэрүүд хүндрэлтэй байгаа.
-Тухайлбал?
-Энд голдуу жижиг үйлдвэрүүд хамрагдаж байна. “Эрдэнэт”, “Оюутолгой” зэрэг нь асуудалгүй, үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Мөн технологийн асуудал бас хөндөгдөж байна. Тухайлбал, Бор-Өндөр технологийн асуудлаас болж үйлдвэрээ зогсоочихсон. Энэ мэтчилэн асуудал гарч байна. Энэ нь юунаас үүдэлтэй вэ гэхээр хүний нөөцөө бэлтгэх тал дээр анхаарал бага тавьж байгаагийн илрэл. Өөрөөр хэлбэл, Энэ чиглэлд хөрөнгө оруулалт бага хийж байна. Сургалтын орчин сайжруулах, залуу судлаачдаа бэлтгэх тал дээр муу ажиллаж байна. Яавал их хэмжээний ашиг олох вэ гэдэг дээр хүмүүсийн толгой ажилладаг болж. Тиймээс өөрсдийнх нь ажил ч, салбарынх нь хөгжил ч урагшлахгүй байна шүү дээ.
-Шинэ техник технологи хэр нэвтэрч байна вэ?
-Баяжуулах үйлдвэрүүдийн технологи сүүлийн жилүүдэд их нэвтэрч байгаа. Хамгийн сүүлийн үеийн шилдэг технологи “Оюутолгой” компанид ашиглагдаж байна. Үйлдвэрлэлийн процесс бүрэн автоматжсан.
-Манай улсад одоо хэчнээн төрлийн ашигт малтмал боловсруулж, баяжуулж байна вэ?
-Монгол орны хувьд 80-аад төрлийн 8000 гаруй орд байдаг гэж байгаа. Тэдгээрээс хамгийн гол нь зэс, нүүрс, төмөр, хайлуур жонш, алтны баяжуулах үйлдвэрлэл.
Уг хурлыг “Эрдэнэт” үйлдвэр, Шинжлэн ухааны технологийн их сургууль хамтран зохион байгуулсан юм.
Хурлын гол зорилго нь энэ салбарт харьяалагдах төрөл бүрийн түвшний хүмүүсийг оролцуулж, тэдний санал бодлыг сонсоход чиглэжээ. Тиймээс энэ хуралд төр, бизнесийн төлөөлөл, баяжуулах үйлдвэрүүдийн инженерийн удирдлагууд, ШУТИС, Шинжлэх ухааны байгууллагууд оролцлоо. Оролцогчид салбарынхаа техник технологийн дэвшил ямар байгаа, тулгамдаж буй асуудал нь юу байна, эрхзүйн орчноо хэрхэн сайжруулах талаар ярилцаж, өөр хоорондоо туршлага солилцсон юм.
Жилээс жилд цар хүрээгээ тэлж, улс орны хөгжлийн түүчээ болсон эрдэс баялгийн салбарт олборлох, боловсруулах олон арван үйлдвэр бий болж экспортын бүтээгдэхүүний нэр төрөл, тоо хэмжээ нэмэгдэн улсын эдийн засагт багагүй хувь нэмэр оруулж байгаа энэ үед эрдэс баялгийн баяжуулалтын техник, технологи улам боловсронгуй болж үнэт металлыг иж бүрэн боловсруулах, хаягдал багатай технологи нэвтрүүлэх, хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд нөлөөлөл багатай, бага зардлаар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх баяжуулалтын механик, хими, гидрометаллургийн аргууд хосолсон технологийг ашиглах хандлага их гарч байгаа. Тиймээс боловсон хүчнээ бэлтгэх, чадавхжуулах тал дээр анхаарахыг оролцогчид онцолж байлаа. Тэдний хэлж буйгаар “Ахмад боловсон хүчнүүдийн мэдлэг, туршлага өндөр ч дараа үеийнхнийг бэлтгэхэд анхаарах хэрэгтэй” гэв.
Мөн хууль эрхзүйн орчинд шинэчлэл, өөрчлөлт хэрэгтэй байгааг хэлж байсан. Тухайлбал, манай улсад одоо мөрдөгдөж байгаа хууль, журмууд ердөө “ол, даах чинээгээрээ зөө, ашиглах”-ыг л мөрдүүлж байна. Олборлох, ашиглах, баяжуулах, боловсруулахтай холбоотой дагалдах зүйлсийг нарийвчлан тусгах олон зүйл байгааг оролцогч, илтгэгчид онцолж байв.
Д.Энхбат: Технологийн асуудлаас болж үйл ажиллагаа нь тасалдсан үйлдвэрүүд ч бий
Энэ үеэр ШУТИС-ийн Геологи, уул уурхайн сургуулийн Ашигт малтмалын баяжуулалтын технологийн профессор Д.Энхбатаас цөөн зүйл тодруулсан юм.
-Баяжуулах үйлдвэрүүдийн эдийн засгийн чадамж нь ямар байна вэ. Эдийн засгийн хямрал энэ төрлийн үйлдвэрүүдэд хэрхэн нөлөөлөв?
-Манайх эрдэс түүхий эдээ голчлон хоёр хөрш рүүгээ экспортолдог. Гэтэл тэнд худалдан авалт буурч, зах зээл дээр ханш унаж байгаатай холбоотойгоор зарим баяжуулах үйлдвэрүүд хүндрэлтэй байгаа.
-Тухайлбал?
-Энд голдуу жижиг үйлдвэрүүд хамрагдаж байна. “Эрдэнэт”, “Оюутолгой” зэрэг нь асуудалгүй, үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Мөн технологийн асуудал бас хөндөгдөж байна. Тухайлбал, Бор-Өндөр технологийн асуудлаас болж үйлдвэрээ зогсоочихсон. Энэ мэтчилэн асуудал гарч байна. Энэ нь юунаас үүдэлтэй вэ гэхээр хүний нөөцөө бэлтгэх тал дээр анхаарал бага тавьж байгаагийн илрэл. Өөрөөр хэлбэл, Энэ чиглэлд хөрөнгө оруулалт бага хийж байна. Сургалтын орчин сайжруулах, залуу судлаачдаа бэлтгэх тал дээр муу ажиллаж байна. Яавал их хэмжээний ашиг олох вэ гэдэг дээр хүмүүсийн толгой ажилладаг болж. Тиймээс өөрсдийнх нь ажил ч, салбарынх нь хөгжил ч урагшлахгүй байна шүү дээ.
-Шинэ техник технологи хэр нэвтэрч байна вэ?
-Баяжуулах үйлдвэрүүдийн технологи сүүлийн жилүүдэд их нэвтэрч байгаа. Хамгийн сүүлийн үеийн шилдэг технологи “Оюутолгой” компанид ашиглагдаж байна. Үйлдвэрлэлийн процесс бүрэн автоматжсан.
-Манай улсад одоо хэчнээн төрлийн ашигт малтмал боловсруулж, баяжуулж байна вэ?
-Монгол орны хувьд 80-аад төрлийн 8000 гаруй орд байдаг гэж байгаа. Тэдгээрээс хамгийн гол нь зэс, нүүрс, төмөр, хайлуур жонш, алтны баяжуулах үйлдвэрлэл.
Өглөөний сонин
М.Уянга
М.Уянга