Саяхан нэг танил маань түрээсийн байрны эрэлд гарчээ. Тохитойхон нэг өрөөнд хоёр дүүгээ оруулчих санаатай байр хайсаар Сансарт нэг байр олсон байгаа юм. Тэрбээр эзэнтэй нь уулзаж, мөнгөө урьдчилаад төлчихөж. Эндээс л бүх “адал явдал” хэлсэн байна. Байр нь халаалт муутай, дөрвөн хүн амьдрахад харьцангуй жижиг гэх мэтээр шүүмжлэлтэй асуудал гарч ирсэн учраас тэрбээр өөр байр сонгох болсноо хэлээд мөнгөө буцааж авахыг хүссэн ч өнөөх эзэн гэгч нь өгөхгүй хэмээн гэдийжээ. Хоёр хоногийн хугацаанд өөр хүн орчих байсан юм. Цагг хугацаагаар намайг сүйтгэлээ хэмээн хэрүүл зарга болж утсаа салгаад алга болжээ. Эцэст нь өнөөх бүсгүй хуульчид хандаж тусламж гуйсан ч эвийг нь олж харьцаж байгаад мөнгөө ав гэхээс өөр зөвлөгөө өгөөгүй гэдэг.
Тэрбээр, арга эвийг нь олж, ахаа эгчээ хэмээн аргадаж гуйсаар чамгүй хэдэн төгрөгийг цаг хугацаа алдуулсныхаа төлбөрт өгөөд мөнгөө буцааж авчээ. Ийм тохиолдол өнөөгийн нийгэмд хар мянга бий. Хуульч нь хүртэл ямар хууль бариад очихоо мэдэхгүй учраас аргыг нь ол гэсэн арга ядсан зөвлөгөө өгч байгаа юм. Өнөөгийн нийгэмд “түрээслэгч” гэх нэр зүүсэн бүхэн жинхэнэ дураараа дургиж байгаа. Аманд орсон үнээ хэлчихээд зогсоно. Ард түмэн түүнийг нь голж шилэх эрх байхгүй. Ялангуяа хүйтний улирал дөхөөд ирэхээр орон байргүй болсон оюутан, дөнгөж гэр бүл болсон залуу гэр бүлийн сонголт нь нийтийн байр болдог. Цаашлаад дэлгүүрийн лангуу, үсчний суудал, гудамжны жижигхэн зайг хүртэл түрээслэх болсон өнөө үед хамгийн их эрх нь зөрчигдөж байгаа хүмүүс түрээслэгчид болчихоод байна.
Тэд өөрсдийнхөө зохиосон гэрээг барьчихаад түрээслэгчийг өөрийн дураар дарамталдаг болсон. Чадахгүй бол яв, зайл цаана чинь түрээслэх хүмүүс дугаарлаж байна гэсэн үгийг маш олон хүн сонсч байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Түрээслэгчийн эдлэх эрх, түрээслэгчийг хамгаалах хууль байхгүйгээс олон мянган иргэн аманд орсон мөнгийг нь төлж, орц, байрны нэг өрөөнд өнөө
маргаашаа өнгөрүүлж байгаа. Тэндээс хөөгдөөд очих газаргүй, эсвэл илүү үнэ өртөг хэлсэн нэг газарт очих учраас түрээслэгч эздийнхээ таалалд нийцүүлэн амьдардаг нь үнэн.
Зах зээлийн үнээс өндөр байвал хэнд хандахаа тэд мэдэхгүй. Эрхээ зөрчүүлж, хөхөө өвлөөр гудамжинд гарчихвал ямар хууль бариад очихоо ч ойлгохгүй. Хувийн эзэмшил хэмээн хашаандаа балгас барьчихаад яамны сайд аятай ямбалзаж байгаа тэднийг хэн номхотгох нь таавар хэвээр. Амьдрах байр, ажиллах орчин, үйлчлүүлдэг газрууд нь хүртэл “түрээс” гэх ганцхан үгээр тодорхойлогдож байгаа өнөө үед Түрээслэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах хууль хамгийн хэрэгтэй байна. Нийгмийн хүлээлт ч гэж хэлж болно. Уг нь УИХ-ын гишүүн Г.Уянга цаг үеэ мэдэрч энэ талаар дуугарсан ч өнөөдрийг хүртэл хуулийн бараа сураг дуулдсангүй.
Тэрхэн үедээ шоудаад өнгөрсөн үү, эсвэл түрээсийн байрны эздийн лобби орчихов уу. Аргаа барсан хүний л хардлага. УИХ-ын гишүүд бүгдээрээ түрээсийн барилгуудаас ашиг олдог учраас энэ хуулийг лоббидоод байна уу хэмээн хардаж сууна, ард түмэн. Тийм бишсэн бол хууль хэдийнэ батлагдаж, ядарсан иргэд нь ядахдаа түрээсийн мөнгөнд дарлуулахгүй амьдрахсан. Авдаг цалингаа илүүчлэн байж дүүдээ туслах гэсэн бүсгүй ч шуналын тулам болсон “өвгөн”-өөс төлбөрийн мөнгөө бүрэн авчих байлаа. Ядахдаа л надад таалагдсангүй, тав тухтай орчноо бүрдүүлж чадаагүй учраас би төлбөрөө буцааж авах эрхтэй гэж дуугардаг болохсон. Тэр болтол хэдэн жил хүлээх вэ, гишүүд ээ. Бүгдийг нь хувийн эдлэн, хаус, орон сууцаар хангаж чадахгүй юм гэхэд түрээсээ зөвөөр төлөөд хэл үггүйхэн хэдэн төгрөгөө цуглуулж байр авах боломжийг нь хангаж өгөөч.
Тэрбээр, арга эвийг нь олж, ахаа эгчээ хэмээн аргадаж гуйсаар чамгүй хэдэн төгрөгийг цаг хугацаа алдуулсныхаа төлбөрт өгөөд мөнгөө буцааж авчээ. Ийм тохиолдол өнөөгийн нийгэмд хар мянга бий. Хуульч нь хүртэл ямар хууль бариад очихоо мэдэхгүй учраас аргыг нь ол гэсэн арга ядсан зөвлөгөө өгч байгаа юм. Өнөөгийн нийгэмд “түрээслэгч” гэх нэр зүүсэн бүхэн жинхэнэ дураараа дургиж байгаа. Аманд орсон үнээ хэлчихээд зогсоно. Ард түмэн түүнийг нь голж шилэх эрх байхгүй. Ялангуяа хүйтний улирал дөхөөд ирэхээр орон байргүй болсон оюутан, дөнгөж гэр бүл болсон залуу гэр бүлийн сонголт нь нийтийн байр болдог. Цаашлаад дэлгүүрийн лангуу, үсчний суудал, гудамжны жижигхэн зайг хүртэл түрээслэх болсон өнөө үед хамгийн их эрх нь зөрчигдөж байгаа хүмүүс түрээслэгчид болчихоод байна.
Тэд өөрсдийнхөө зохиосон гэрээг барьчихаад түрээслэгчийг өөрийн дураар дарамталдаг болсон. Чадахгүй бол яв, зайл цаана чинь түрээслэх хүмүүс дугаарлаж байна гэсэн үгийг маш олон хүн сонсч байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Түрээслэгчийн эдлэх эрх, түрээслэгчийг хамгаалах хууль байхгүйгээс олон мянган иргэн аманд орсон мөнгийг нь төлж, орц, байрны нэг өрөөнд өнөө
маргаашаа өнгөрүүлж байгаа. Тэндээс хөөгдөөд очих газаргүй, эсвэл илүү үнэ өртөг хэлсэн нэг газарт очих учраас түрээслэгч эздийнхээ таалалд нийцүүлэн амьдардаг нь үнэн.
Зах зээлийн үнээс өндөр байвал хэнд хандахаа тэд мэдэхгүй. Эрхээ зөрчүүлж, хөхөө өвлөөр гудамжинд гарчихвал ямар хууль бариад очихоо ч ойлгохгүй. Хувийн эзэмшил хэмээн хашаандаа балгас барьчихаад яамны сайд аятай ямбалзаж байгаа тэднийг хэн номхотгох нь таавар хэвээр. Амьдрах байр, ажиллах орчин, үйлчлүүлдэг газрууд нь хүртэл “түрээс” гэх ганцхан үгээр тодорхойлогдож байгаа өнөө үед Түрээслэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах хууль хамгийн хэрэгтэй байна. Нийгмийн хүлээлт ч гэж хэлж болно. Уг нь УИХ-ын гишүүн Г.Уянга цаг үеэ мэдэрч энэ талаар дуугарсан ч өнөөдрийг хүртэл хуулийн бараа сураг дуулдсангүй.
Тэрхэн үедээ шоудаад өнгөрсөн үү, эсвэл түрээсийн байрны эздийн лобби орчихов уу. Аргаа барсан хүний л хардлага. УИХ-ын гишүүд бүгдээрээ түрээсийн барилгуудаас ашиг олдог учраас энэ хуулийг лоббидоод байна уу хэмээн хардаж сууна, ард түмэн. Тийм бишсэн бол хууль хэдийнэ батлагдаж, ядарсан иргэд нь ядахдаа түрээсийн мөнгөнд дарлуулахгүй амьдрахсан. Авдаг цалингаа илүүчлэн байж дүүдээ туслах гэсэн бүсгүй ч шуналын тулам болсон “өвгөн”-өөс төлбөрийн мөнгөө бүрэн авчих байлаа. Ядахдаа л надад таалагдсангүй, тав тухтай орчноо бүрдүүлж чадаагүй учраас би төлбөрөө буцааж авах эрхтэй гэж дуугардаг болохсон. Тэр болтол хэдэн жил хүлээх вэ, гишүүд ээ. Бүгдийг нь хувийн эдлэн, хаус, орон сууцаар хангаж чадахгүй юм гэхэд түрээсээ зөвөөр төлөөд хэл үггүйхэн хэдэн төгрөгөө цуглуулж байр авах боломжийг нь хангаж өгөөч.
Монголын мэдээ
Б.Өнөртогтох
Б.Өнөртогтох