Өнгөрсөн жил АСЕМ-д зориулж авсан автобуснууд өнөөдрийн байдлаар цоо шинээр хадгалагдаж байгаа юм. Тэднийг яах вэ, яагаад ашиглахгүй байгаа талаар шүүмжлэл гарсаар байна.
Өнгөрсөн долоо хоногт гэхэд Үндэсний аудитын газраас АСЕМ-ыг зохион байгуулах үеэр зарцуулсан хөрөнгийн эх үүсвэр, хөнгөлттэй зээлийн зарцуулалт болон задаргааг танилцуулсан юм. Тухайлбал, “АСЕМ”-ын үйл ажиллагаанд зориулан Хөгжлийн банкны эх үүсвэрээр арилжааны банкаар дамжуулан зочид буудлуудад 233.4 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээлийг олгожээ.
АСЕМ-д зориулж нэг бүрийг нь 200 орчим сая төгрөгөөр 43 ширхэг урт автобус худалдан авсан байдаг. Гэтэл өнөөдөр тэдгээр өндөр үнэтэй, ганц хаалгатай урт автобусууд “мөнхийн зогсоолд” зогссон байгаа юм. Ард олондоо зарах гэтэл ашиг унац харж хэд нугалсан өндөр үнээр улсад шахсан тул дийлж авах хүн байхгүй. Ингээд л зэврээд дуусах бололтой. Уг нь энэ зун Нийслэлийн аялал жуучлалд зориулна гэсэн “явган” яриа гарсан ч мөн л таг чиг болжээ.
Тэгвэл Үндэсний аудитын газраас мэдээлснээр АСЕМ-ын үйлчилгээнд зориулж автобус бүрд улсын дугаар, бүртгэлийн гэрчилгээ, тээврийн хэрэгслийн даатгал, СPS, хөшиг, суудлын бүрээс тээврийн хэрэгслийн даатгал, цалин хөлс, хоол, эмчийн үзлэг гэх мэт зардалд 198,0 сая төгрөгийн нэмэлт зардал гарсан байна. Үйл ажиллагаа явагдсан 16 чиглэлд 43 автобус өнгөрсөн оны долдугаар сарын 2-18-ны хооронд 16 өдөр үйлчилсэн. Бүх автобус өдөр бүр үйлчилгээнд гараагүйгээс гадна нийт 4737 зочид тээвэрлэснийг автобусны суудлын тоотой харьцуулахад 15,3 хувийг ашиглажээ.
Засгийн газар 43 автобусыг жилийн 2,25 хувийн хүүтэй, 12 жилийн хугацаагаар зээлдүүлэх гэрээ байгуулахыг зөвшөөрсний дагуу Зам тээврийн хөгжлийн яам 2017 оны 12 дугаар сарын 15-нд “Чингис хаан банк” ХХК болон “Ди Би Эм лизинг” компанитай дамжуулан зээлдүүлэх гэрээг байгуулсан байна. Энэ оны гуравдугаар сарын байдлаар нийт 31 автобусыг лизингээр худалдсан ба үүний 10 автобусыг төсвийн байгууллага авчээ.
Эдгээр автобуснуудыг худалдаж авахдаа ашиглах, хэрэгцээ шаардлагыг нь судлаагүйгээс болж хоёр жил сул зогсолт хийж, борлуулж чадаагүй байгаа юм. Тиймээс улсын төсвөөс 2016-2017 онд зөвхөн зээлийн хүүнд 20,6 мянган ам.доллар буюу 50,5 сая төгрөг төлөхөөс 2017 оны 12 дугаар сарын байдлаар 14,3 мянган ам.долларын зээлийг төлж 6273 мянган ам. долларыг төлж чадаагүй үлдэгдэлтэй явж байна. Мөн эдгээр автобуснуудын ашиглалт хамгаалалттай холбоотой зардлуудыг ч тооцоогүй гаргасан байгаа юм.
Тэгвэл дэл сул зогсолт хийж, үзэсгэлэн мэт эгнүүлэн “өрсөн” эдгээр автобуснуудыг яах юм бэ, хэрэгтэй зүйлд нь зарцуулах хэрэгтэй бус уу. Улс өрөнд орж зээлийг нь биш хүүг нь чадан ядан төлж байгаад одоо бүр төлж чадахаа болилоо шүү дээ.
О.Сайхан
Оллоо.mn
Өнгөрсөн долоо хоногт гэхэд Үндэсний аудитын газраас АСЕМ-ыг зохион байгуулах үеэр зарцуулсан хөрөнгийн эх үүсвэр, хөнгөлттэй зээлийн зарцуулалт болон задаргааг танилцуулсан юм. Тухайлбал, “АСЕМ”-ын үйл ажиллагаанд зориулан Хөгжлийн банкны эх үүсвэрээр арилжааны банкаар дамжуулан зочид буудлуудад 233.4 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээлийг олгожээ.
АСЕМ-д зориулж нэг бүрийг нь 200 орчим сая төгрөгөөр 43 ширхэг урт автобус худалдан авсан байдаг. Гэтэл өнөөдөр тэдгээр өндөр үнэтэй, ганц хаалгатай урт автобусууд “мөнхийн зогсоолд” зогссон байгаа юм. Ард олондоо зарах гэтэл ашиг унац харж хэд нугалсан өндөр үнээр улсад шахсан тул дийлж авах хүн байхгүй. Ингээд л зэврээд дуусах бололтой. Уг нь энэ зун Нийслэлийн аялал жуучлалд зориулна гэсэн “явган” яриа гарсан ч мөн л таг чиг болжээ.
Тэгвэл Үндэсний аудитын газраас мэдээлснээр АСЕМ-ын үйлчилгээнд зориулж автобус бүрд улсын дугаар, бүртгэлийн гэрчилгээ, тээврийн хэрэгслийн даатгал, СPS, хөшиг, суудлын бүрээс тээврийн хэрэгслийн даатгал, цалин хөлс, хоол, эмчийн үзлэг гэх мэт зардалд 198,0 сая төгрөгийн нэмэлт зардал гарсан байна. Үйл ажиллагаа явагдсан 16 чиглэлд 43 автобус өнгөрсөн оны долдугаар сарын 2-18-ны хооронд 16 өдөр үйлчилсэн. Бүх автобус өдөр бүр үйлчилгээнд гараагүйгээс гадна нийт 4737 зочид тээвэрлэснийг автобусны суудлын тоотой харьцуулахад 15,3 хувийг ашиглажээ.
Засгийн газар 43 автобусыг жилийн 2,25 хувийн хүүтэй, 12 жилийн хугацаагаар зээлдүүлэх гэрээ байгуулахыг зөвшөөрсний дагуу Зам тээврийн хөгжлийн яам 2017 оны 12 дугаар сарын 15-нд “Чингис хаан банк” ХХК болон “Ди Би Эм лизинг” компанитай дамжуулан зээлдүүлэх гэрээг байгуулсан байна. Энэ оны гуравдугаар сарын байдлаар нийт 31 автобусыг лизингээр худалдсан ба үүний 10 автобусыг төсвийн байгууллага авчээ.
Эдгээр автобуснуудыг худалдаж авахдаа ашиглах, хэрэгцээ шаардлагыг нь судлаагүйгээс болж хоёр жил сул зогсолт хийж, борлуулж чадаагүй байгаа юм. Тиймээс улсын төсвөөс 2016-2017 онд зөвхөн зээлийн хүүнд 20,6 мянган ам.доллар буюу 50,5 сая төгрөг төлөхөөс 2017 оны 12 дугаар сарын байдлаар 14,3 мянган ам.долларын зээлийг төлж 6273 мянган ам. долларыг төлж чадаагүй үлдэгдэлтэй явж байна. Мөн эдгээр автобуснуудын ашиглалт хамгаалалттай холбоотой зардлуудыг ч тооцоогүй гаргасан байгаа юм.
Тэгвэл дэл сул зогсолт хийж, үзэсгэлэн мэт эгнүүлэн “өрсөн” эдгээр автобуснуудыг яах юм бэ, хэрэгтэй зүйлд нь зарцуулах хэрэгтэй бус уу. Улс өрөнд орж зээлийг нь биш хүүг нь чадан ядан төлж байгаад одоо бүр төлж чадахаа болилоо шүү дээ.
О.Сайхан
Оллоо.mn