Монголын эдийн засгийн форум хоёр дахь өдрөө Төрийн ордонд үргэлжилж өндөрлөлөө. Сургамж, сорилт, шийдэл уриан дор явагдаж байгаа форумын хоёр дахь өдрийн нээлтийг Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж үг хэлж нээсэн юм. Гэвч эрхэм Ерөнхийлөгчийн үг өнөөдрийн эдийн засгийн хүндрэл бэрхшээл, ирээдүйг харсан шийдлийг эрэх гэхээс илүүтэй улс төрийн зорилготой, нэг хүнийг дайрч давшилсан маягтай байсан нь чуулганд оролцогчдын бухимдлыг төруулж байв.
Тэрбээр, "Би хүндрэлээс удаан хугацаанд зовлонтой замаар гарна гэж бодож байгаа. Эндээс гарах ид шидийн зам байхгүй. Ид шид амлаж байгаа хүмүүсийн үгэнд хууртвал дахиад бид хүндрэлд орно. Манай сонгогчид хэрсүү, өнгөнд хууртахгүй болж байгаа. Улс төрд хариуцлагын тогтолцоо бүрдэхгүй байна. Улс төрд хэцүү ажил хийх гэж ордог гэж бий хэлдэг. Янз бүрийн амьтныг аргалах гэж шийдэл хэрэг болдог. Монголын зовлон гаднаас биш дотроосоо байна. Эдийн засгийн хүндрэл бол Монголд эдийн засгаас биш улс төрөөс болж байгаа юм. Тэгэхээр эдийн засгийн чуулганаар улс төрийн асуудал ярих ёстой. УИХ-ын ээлжит бус чуулган нээлтээ хийж чадахгүй байна. Цацраг идэвх бодистой холбоотой асуудлаар болно, болохгүй гээд хоёр тийшээ хараад суучихсан байгаа. Ийм зүйлд болгоомжтой ханд гэж би энэ хүмүүст хэлж байгаа. Үүний оронд Хариуцлагын, Төрийн албаны тухай хуулиа ярь л даа. Ерөнхийлөгчөөсөө эхлээд жирийн иргэн хүртэл хариуцлагатай байя. Улс төрийн албан тушаал дээр сууж байгаа хүн авлигын зсрэг, муу засаглалын эсрэг хариуцлагын төлөө явдаг байх юм бол шалгалтаа өгч, давж байна гэсэн үг. Үүн дээр ярьж чадахгүй хоёр нүүр гаргаж байвал шалгалтдаа унаж байна. Энэ бол улстөрчийг шалгадаг зүйл гэж бий хардаг. Төрийн албыг хариуцлагатай болгомоор байна. Төрийн албаар дамжуулж эдийн засгийг алдгийг болимоор байна. Төрийн албаар дамжуулж улстөрчид бусниулдгийг болимоор байгаа юм. Үүнийг зогсоох тухай хуулийн төсөл барьсан байгаа. Дэлхийгээр нэг сонгуулийн компанит болж байна. Сонгогдсоныхо дараагаар ийм зарлиг гаргана, эхний сард ийм ийм хуулийн төсөл батална гэж амлаж зүйл байгаа. Тиймээс бид ч эхний сард юм хийх, ямар ямар хууль батлахыг асуух ёстой. Хууль зөрчигдвөл тэр намыг татан буулгадаг байх ёстой. Гишүүн болоод дахиад нэр дэвшээд, хулгайгаа зөрчөөд явж байгаа хүнтэй хариуцлага тооцох уу, эсвэл “газар дээрээ баригдвал” гэдэг хуулиа мөрдөж явах гэж байна уу гэдэг амлалтыг авах хэрэгтэй. Энэ бүхэн байхгүй учраас Монголын улс төр муухай харагдаж, эдийн засгаа ч муухай болгож байна" гэв.
Мөн Ерөнхийлөгчийн дараа энэ өдрийн уулзалтын хүндэт зочноор уригдсан Байгалийн баялгийн засаглалын институцийн Ерөнхийлөгч Др.Даниел Кауфман эдийн засгийн чуулганд оролцогчдод хандан сэтгэгдлээ хуваалцсан юм. Мөн энэ өдрийн хуралдаан эмэгтэйчүүдийн манлайлал, Үндэсний эрүүл мэндийн даатгал, барилгын салбарын хөгжил, аюулгүй хүнс, инноваци-бизнесийн боломж сэдвийн хүрээнд өрнөв.
Тухайлбал, эмэгтэйчүүдийн манлайлал салбар хуралдааныг Голомт файнэншил группын гүйцэтгэх захирал Л.Болормаа удирдан явуулав. Салбар хуралдаанд чиглүүлэгчээр оролцож байгаа А.Ундраа "Эмэгтэйчүүд эерэг ханддагатай байж, улс төрд буюу парламентад тийм тооны суудлыг өг гэж шаардахаас илүүтэй эхлээд өөрийгөө хөгжүүлэх ёстой" гэсэн байр суурьтай байлаа. Мөн загвар зохион бүтээгч Ариунаа Сүри “Өндөр хөгжилтэй орнуудад жендерийн асуудлыг хөндөн хэлэлцэх нь их бага, бизнесээ эхлээд хөгжүүлэхэд эмэгтэй захирал байна гэдэг утгаар нь хүлээн авч байгаа зүйл огт мэдрэгддэггүй, хангалттай дэмжлэг авч чаддаг” гэсэн юм. Энэ мэтээр тэргүүлэгчдийн дунд асуулт хариулт үргэлжилсээр дууслаа. Барилгын салбарын хөгжлийн асуудлыг хөндсөн салбар хуралдаанд банкуудын зээлийн хүү өндөр байгаа, мөн арилжааны хэдхэн банкны аманд багтсан байдал энэ салбарын уналтад асар их нөлөөлж буйг хөндөв.
Форумын үйл ажиллагааг УИХ-ын дарга З.Энхболд хааж үг хэлсэн юм.
Тэрбээр, "Би хүндрэлээс удаан хугацаанд зовлонтой замаар гарна гэж бодож байгаа. Эндээс гарах ид шидийн зам байхгүй. Ид шид амлаж байгаа хүмүүсийн үгэнд хууртвал дахиад бид хүндрэлд орно. Манай сонгогчид хэрсүү, өнгөнд хууртахгүй болж байгаа. Улс төрд хариуцлагын тогтолцоо бүрдэхгүй байна. Улс төрд хэцүү ажил хийх гэж ордог гэж бий хэлдэг. Янз бүрийн амьтныг аргалах гэж шийдэл хэрэг болдог. Монголын зовлон гаднаас биш дотроосоо байна. Эдийн засгийн хүндрэл бол Монголд эдийн засгаас биш улс төрөөс болж байгаа юм. Тэгэхээр эдийн засгийн чуулганаар улс төрийн асуудал ярих ёстой. УИХ-ын ээлжит бус чуулган нээлтээ хийж чадахгүй байна. Цацраг идэвх бодистой холбоотой асуудлаар болно, болохгүй гээд хоёр тийшээ хараад суучихсан байгаа. Ийм зүйлд болгоомжтой ханд гэж би энэ хүмүүст хэлж байгаа. Үүний оронд Хариуцлагын, Төрийн албаны тухай хуулиа ярь л даа. Ерөнхийлөгчөөсөө эхлээд жирийн иргэн хүртэл хариуцлагатай байя. Улс төрийн албан тушаал дээр сууж байгаа хүн авлигын зсрэг, муу засаглалын эсрэг хариуцлагын төлөө явдаг байх юм бол шалгалтаа өгч, давж байна гэсэн үг. Үүн дээр ярьж чадахгүй хоёр нүүр гаргаж байвал шалгалтдаа унаж байна. Энэ бол улстөрчийг шалгадаг зүйл гэж бий хардаг. Төрийн албыг хариуцлагатай болгомоор байна. Төрийн албаар дамжуулж эдийн засгийг алдгийг болимоор байна. Төрийн албаар дамжуулж улстөрчид бусниулдгийг болимоор байгаа юм. Үүнийг зогсоох тухай хуулийн төсөл барьсан байгаа. Дэлхийгээр нэг сонгуулийн компанит болж байна. Сонгогдсоныхо дараагаар ийм зарлиг гаргана, эхний сард ийм ийм хуулийн төсөл батална гэж амлаж зүйл байгаа. Тиймээс бид ч эхний сард юм хийх, ямар ямар хууль батлахыг асуух ёстой. Хууль зөрчигдвөл тэр намыг татан буулгадаг байх ёстой. Гишүүн болоод дахиад нэр дэвшээд, хулгайгаа зөрчөөд явж байгаа хүнтэй хариуцлага тооцох уу, эсвэл “газар дээрээ баригдвал” гэдэг хуулиа мөрдөж явах гэж байна уу гэдэг амлалтыг авах хэрэгтэй. Энэ бүхэн байхгүй учраас Монголын улс төр муухай харагдаж, эдийн засгаа ч муухай болгож байна" гэв.
Мөн Ерөнхийлөгчийн дараа энэ өдрийн уулзалтын хүндэт зочноор уригдсан Байгалийн баялгийн засаглалын институцийн Ерөнхийлөгч Др.Даниел Кауфман эдийн засгийн чуулганд оролцогчдод хандан сэтгэгдлээ хуваалцсан юм. Мөн энэ өдрийн хуралдаан эмэгтэйчүүдийн манлайлал, Үндэсний эрүүл мэндийн даатгал, барилгын салбарын хөгжил, аюулгүй хүнс, инноваци-бизнесийн боломж сэдвийн хүрээнд өрнөв.
Тухайлбал, эмэгтэйчүүдийн манлайлал салбар хуралдааныг Голомт файнэншил группын гүйцэтгэх захирал Л.Болормаа удирдан явуулав. Салбар хуралдаанд чиглүүлэгчээр оролцож байгаа А.Ундраа "Эмэгтэйчүүд эерэг ханддагатай байж, улс төрд буюу парламентад тийм тооны суудлыг өг гэж шаардахаас илүүтэй эхлээд өөрийгөө хөгжүүлэх ёстой" гэсэн байр суурьтай байлаа. Мөн загвар зохион бүтээгч Ариунаа Сүри “Өндөр хөгжилтэй орнуудад жендерийн асуудлыг хөндөн хэлэлцэх нь их бага, бизнесээ эхлээд хөгжүүлэхэд эмэгтэй захирал байна гэдэг утгаар нь хүлээн авч байгаа зүйл огт мэдрэгддэггүй, хангалттай дэмжлэг авч чаддаг” гэсэн юм. Энэ мэтээр тэргүүлэгчдийн дунд асуулт хариулт үргэлжилсээр дууслаа. Барилгын салбарын хөгжлийн асуудлыг хөндсөн салбар хуралдаанд банкуудын зээлийн хүү өндөр байгаа, мөн арилжааны хэдхэн банкны аманд багтсан байдал энэ салбарын уналтад асар их нөлөөлж буйг хөндөв.
Форумын үйл ажиллагааг УИХ-ын дарга З.Энхболд хааж үг хэлсэн юм.
Монголын мэдээ
Б.Эрхэс
Б.Эрхэс