Монгол Улсын эдийн засаг сульдаж, өрөндөө дарлуулсаар энэ онтой золгосон. Ирэх оноос нөгөө алдарт бондуудын өр төлөгдөж эхэлнэ. Энэ өр төлөгдөж эхлэхээр манай эдийн засаг ч хүндхэн байх тухай эдийн засагчид хэлж, анхааруулсаар байна.
Тэгвэл санаанд оромгүй нэгэн өрийн асуудал саяхан босож ирэв. Юу вэ гэхээр ОХУ-ын Төрийн думын санхүүгийн зах зээл хариуцсан байнгын хорооны хурлаар манай улсын ОХУ-д төлөх ёстой өрийн талаар хэлэлцсэн нь анхаарал таьаж өнгөрсөн өдрүүдийн ярианы сэдэв боллоо. Тодруулбал, депутатууд Монголын Засгийн газрын ОХУ-д төлөх ёстой хугацаа хэтэрсэн нийт 174.2 сая ам.долларын өрийн 97 хувийг тэглэх хуулийн төслийг хэлэлцэж, зөвшөөрчээ.
Энэхүү хуулийн төсөл дэмжигдсэнээр 30 өдөрт багтаан Монгол Улс ОХУ-д үлдсэн гурван хувь буюу 3.8 сая ам.долларыг төлөх ёстой болж байна. Думын энэхүү хэлэлцүүлгийн үеэр Либериал ардчилсан намын дарга Владимир Жириновский нэгэн сонирхолтой санаачилгыг гаргав. Тэрбээр “Монгол Улс бусад бүх оронтой эдийн засгийн харилцаатай байдаг ч, чухам яагаад зөвхөн ОХУ-д өрөө төлөхгүй байгааг ойлгохгүй байна” хэмээгээд “Монголчууд бартер хийхэд бэлэн байгаа. Тэдэнд 30 сая хонь бий. Харин Байгаль нуурын орчимд манайд ямар ч хонь байхгүй. Өрөндөө хонь авч болно шүү дээ. Мах валют биш гэж үү. Валют авсны оронд мах авч, махаа өөр улсад худалдаж, валют худалдан авч болох биш үү” хэмээжээ.
Тэгэхээр Оросын дум нь валютгүй энэ улсаас хонь авъя гэж байгаа нь боломжийн санал мэт.
Харин Сангийн дэд сайд Сергей Сторчак өрийн 97 хувийг тэглэнэ гэдгийг онцлон тэмдэглэхийн ялдамд “Энэ валютаар авсан өр гэдгийг санах хэрэгтэй. Тухайн зээлдэгч тал нь хариуцлага хүлээх чадваргүй, ямар ч мөнгөгүй тохиолдолд л ийм замаар асуудлыг шийдэж болох юм. Харин энэ тохиолдолд бид бодит валютаар тохиролцох ёстой” гэсэн байр суурь илэрхийлжээ.
Гэхдээ зарим гишүүд хоёр орны эртний харилцааг бодож, энэ өрийг тэглэх нь зөв гэсэн санал гаргажээ.
Харин ОХУ-д төлөх ёстой их өрийг 2004 онд Монгол Улс бүрэн тэглэсэн хэмээж байсан ч, хоёр хувийг үлдээсэн нь сүүлд ил болсон билээ. Тэгвэл энэ хоёр хувийн өр дээр 174.2 сая ам.долларын бас нэг өр байсан байх нь. Гэхдээ л үүний 97 хувийг тэглэх хуулийн төслийг хоёр улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг дагуу ийнхүү ОХУ-ын Төрийн Дум хэлэлцэн баталлаа. Тиймээс манай улсын Засгийн газар 30 хоногийн дотор үлдсэн 3.8 сая ам.долларын өрөө нэг удаагийн төлбөрөөр төлж барагдуулах л үлдлээ.
Гэхдээ өнөөдрийн байдлаар энэ асуудлаар байр сууриа илэрхийлсэн эрхмүүд алга байна. Учир нь юуны түрүүнд засгийн тогтвортой байдлыг хангахад анхаарал чиглэгдсэн байгаа болохоор тэр биз ээ.
Хэрэв Орос манайхаас их өрөндөө хонь авна гэвэл манайд тийм их хонь бий бил үү. Энэ асуудалд Монголчууд тун эмзэг хандаж байна. Хамгийн сүүлийн мал тооллогоор манай улсын 21 аймаг, нийслэлийн 145.2 мянган малчин өрхийн хотонд нийт 56.2 сая мал өвөлжиж байна гэсэн дүнг гаргасан. Тэгэхээр Оросын хэлдгээр үүний 30 сая нь хонь гэж тооцвол энэ өрийг хониор тэглэх боломж бий. Иргэдийн хийсэн тооцооллоор, нэг хонийг 65 ам доллараар тооцвол 6000 хонь өгөөд л энэ тоо тэгдэгдэх нь.
Гэхдээ төрмйн өмчид энэ тооны хонь бий юу. Энэ тооны хонь улсын өмч бус хувь иргэн малчдынх. Тэд эзэд нь. Тэгэхээр төр малчин хоёр учраа олж байж тэр олон хонийг өрний төлөөс болгох ёстой. Гэхдээ манай улсад 1000 хоньтой малчин олон. Тэгэхээр зургаан мянгат малчин нийлээд бүх хонио өгнө гэвэл энэ асуудал амархан шийдэгдэж болохоор. Гэхдээ насаараа өсгөсөн малаа төрдөө зүгээр л май гээд өгдөг малчин өнөөдөр нэг ч байхгүй. Тэгэхээр энэ асуудлыг төр болоод малчид хоорондоо тохиролцохоос өөр аргагүй. Энэ зүгээр л гаргалгаа гэдгийг хэлье.
Одоогоор энэ өрийг хониор төлөх үү, валютаар төлөх үү гэдэг тодорхойгүй шүү. Ер нь бол Орос улс 3,8 сая ам долларын өрөө валютаар авна хэмээж байгаа. Тэгэхээр манай улс нөгөө бондуудынхаа өрийн хажуугаар оросын өрийг төлөх асуудалд одооноос санаагаа чилээх хэрэгтэй болж байна.
Дашрамд дуулгахад, өмнө нь ОХУ-ын Засгийн газар Укбекистаны үндэсний 865 сая ам.долларын өрийг тэглэж, Кубын өрийн 90 хувийг цайруулах амлалтыг ч өгч байжээ.
Тэгвэл санаанд оромгүй нэгэн өрийн асуудал саяхан босож ирэв. Юу вэ гэхээр ОХУ-ын Төрийн думын санхүүгийн зах зээл хариуцсан байнгын хорооны хурлаар манай улсын ОХУ-д төлөх ёстой өрийн талаар хэлэлцсэн нь анхаарал таьаж өнгөрсөн өдрүүдийн ярианы сэдэв боллоо. Тодруулбал, депутатууд Монголын Засгийн газрын ОХУ-д төлөх ёстой хугацаа хэтэрсэн нийт 174.2 сая ам.долларын өрийн 97 хувийг тэглэх хуулийн төслийг хэлэлцэж, зөвшөөрчээ.
Энэхүү хуулийн төсөл дэмжигдсэнээр 30 өдөрт багтаан Монгол Улс ОХУ-д үлдсэн гурван хувь буюу 3.8 сая ам.долларыг төлөх ёстой болж байна. Думын энэхүү хэлэлцүүлгийн үеэр Либериал ардчилсан намын дарга Владимир Жириновский нэгэн сонирхолтой санаачилгыг гаргав. Тэрбээр “Монгол Улс бусад бүх оронтой эдийн засгийн харилцаатай байдаг ч, чухам яагаад зөвхөн ОХУ-д өрөө төлөхгүй байгааг ойлгохгүй байна” хэмээгээд “Монголчууд бартер хийхэд бэлэн байгаа. Тэдэнд 30 сая хонь бий. Харин Байгаль нуурын орчимд манайд ямар ч хонь байхгүй. Өрөндөө хонь авч болно шүү дээ. Мах валют биш гэж үү. Валют авсны оронд мах авч, махаа өөр улсад худалдаж, валют худалдан авч болох биш үү” хэмээжээ.
Тэгэхээр Оросын дум нь валютгүй энэ улсаас хонь авъя гэж байгаа нь боломжийн санал мэт.
Харин Сангийн дэд сайд Сергей Сторчак өрийн 97 хувийг тэглэнэ гэдгийг онцлон тэмдэглэхийн ялдамд “Энэ валютаар авсан өр гэдгийг санах хэрэгтэй. Тухайн зээлдэгч тал нь хариуцлага хүлээх чадваргүй, ямар ч мөнгөгүй тохиолдолд л ийм замаар асуудлыг шийдэж болох юм. Харин энэ тохиолдолд бид бодит валютаар тохиролцох ёстой” гэсэн байр суурь илэрхийлжээ.
Гэхдээ зарим гишүүд хоёр орны эртний харилцааг бодож, энэ өрийг тэглэх нь зөв гэсэн санал гаргажээ.
Харин ОХУ-д төлөх ёстой их өрийг 2004 онд Монгол Улс бүрэн тэглэсэн хэмээж байсан ч, хоёр хувийг үлдээсэн нь сүүлд ил болсон билээ. Тэгвэл энэ хоёр хувийн өр дээр 174.2 сая ам.долларын бас нэг өр байсан байх нь. Гэхдээ л үүний 97 хувийг тэглэх хуулийн төслийг хоёр улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг дагуу ийнхүү ОХУ-ын Төрийн Дум хэлэлцэн баталлаа. Тиймээс манай улсын Засгийн газар 30 хоногийн дотор үлдсэн 3.8 сая ам.долларын өрөө нэг удаагийн төлбөрөөр төлж барагдуулах л үлдлээ.
Гэхдээ өнөөдрийн байдлаар энэ асуудлаар байр сууриа илэрхийлсэн эрхмүүд алга байна. Учир нь юуны түрүүнд засгийн тогтвортой байдлыг хангахад анхаарал чиглэгдсэн байгаа болохоор тэр биз ээ.
Хэрэв Орос манайхаас их өрөндөө хонь авна гэвэл манайд тийм их хонь бий бил үү. Энэ асуудалд Монголчууд тун эмзэг хандаж байна. Хамгийн сүүлийн мал тооллогоор манай улсын 21 аймаг, нийслэлийн 145.2 мянган малчин өрхийн хотонд нийт 56.2 сая мал өвөлжиж байна гэсэн дүнг гаргасан. Тэгэхээр Оросын хэлдгээр үүний 30 сая нь хонь гэж тооцвол энэ өрийг хониор тэглэх боломж бий. Иргэдийн хийсэн тооцооллоор, нэг хонийг 65 ам доллараар тооцвол 6000 хонь өгөөд л энэ тоо тэгдэгдэх нь.
Гэхдээ төрмйн өмчид энэ тооны хонь бий юу. Энэ тооны хонь улсын өмч бус хувь иргэн малчдынх. Тэд эзэд нь. Тэгэхээр төр малчин хоёр учраа олж байж тэр олон хонийг өрний төлөөс болгох ёстой. Гэхдээ манай улсад 1000 хоньтой малчин олон. Тэгэхээр зургаан мянгат малчин нийлээд бүх хонио өгнө гэвэл энэ асуудал амархан шийдэгдэж болохоор. Гэхдээ насаараа өсгөсөн малаа төрдөө зүгээр л май гээд өгдөг малчин өнөөдөр нэг ч байхгүй. Тэгэхээр энэ асуудлыг төр болоод малчид хоорондоо тохиролцохоос өөр аргагүй. Энэ зүгээр л гаргалгаа гэдгийг хэлье.
Одоогоор энэ өрийг хониор төлөх үү, валютаар төлөх үү гэдэг тодорхойгүй шүү. Ер нь бол Орос улс 3,8 сая ам долларын өрөө валютаар авна хэмээж байгаа. Тэгэхээр манай улс нөгөө бондуудынхаа өрийн хажуугаар оросын өрийг төлөх асуудалд одооноос санаагаа чилээх хэрэгтэй болж байна.
Дашрамд дуулгахад, өмнө нь ОХУ-ын Засгийн газар Укбекистаны үндэсний 865 сая ам.долларын өрийг тэглэж, Кубын өрийн 90 хувийг цайруулах амлалтыг ч өгч байжээ.
Г.Аянга
olloo.mn
olloo.mn