Манайхан дипломтой ажилгүйчүүд гэх нэр томьёо сүүлийн арав гаруй жил хэлц үг болтлоо чихэнд сонсогдох болсон. Зах зээлийн нийгэмд шилжихтэй зэрэгцээд боловсролын байгууллагад ажиллаж байсан сүйхээтэй болгон нь аль нэг байрны булан тохойд өөрийн гэсэн дээд сургуулийг нээж нэг хэсэг л хошуурсан. Хоёр сая хүн амтай Монголд 200 их дээд сургууль үйл ажиллагаа явуулж байсан үе ч бий. Харин сүүлийн жилүүдэд эдгээр чанартай, чанаргүй сургуулиудыг төгсөх тийм ч чухал зүйл биш гэдгийг ойлгосон зарим нь их сургууль гэхээсээ МСҮТ-д суралцах болсон.
Мөн яам тамгын газраас эдгээр дээд сургуулиудын тоог цөөлөх ажлыг эрчимтэй хийснээс өдгөө 100 болтлоо буураад байгаа. Мөн хүн амын тоо ч өсөж гурван саяд хүрсэн. Гэхдээ л 100 гэдэг гурван сая хүнтэй улсад ихэдсэн тоо гэдгийг хаа хаанаа мэдэж буй.
Энэ олон их дээд сургуулиудаас чанартай боловсон хүчин бэлтгэн гаргадаг нь тун цөөн байгаа нь бас нэг асуудал. Эдгээр сургуулиуд жилийн жилд төлбөрөө нэмдэг хэмээх хэрүүл болдог ч үнэндээ манайд дээд боловсрол шиг хямд зүйл байхгүй. Зарим нэг нь чанартай боловсрол үнэ байх ёстой хэмээн их сургуулиудын төлбөрийн нэмэгдлийг сайшаадаг бол зарим нь дээд боловсрол үнэгүй байхдаа ч чанартай байсан үе бий хэмээн мэтгэлцдэг. Гэхдээ зах зээлийн нийгэм, дэлхий нийтийн нийтлэг жишгээс харахад чанартай боловсрол хямд байдаггүй гэдгийг харж болохоор байна. Тэр дундаа манайх хөгжиж буй орны хувьд төлбөр хэдий чинээ өндөр байна. Төдий чинээ сургалтын чанар сайжирдаг нь дэлхийн олон орны жишгээс харж болно.
Гэхдээ Швед зэрэг амар амгалан, өндөр хөгжилтэй орнуудад бүх шатны боловсролыг үнэгүй олгодог, тэр нь ч маш чанартай байдаг гэдгийг мэдэх хүмүүс нь боловсролын байгууллагуудын төлбөрийг эсэргүүцдэг. Харин тус улс манай улс хоёрын хувьд тэнгэр газар шиг ялгаатай гэдгийг ойлгох нь зүйтэй болов уу. Магадгүй манай улс байгалийн баялгаа зөв ашиглаад салбар бүртээ тэгш хуваарилдаг болох тэр үед бүх шатны боловсролыг үнэгүй олгодог болох ч юм бил үү. Харин тэр болтол хэт их үнэгүйдсэн дээд боловсролын чанарыг сайжруулах ажлыг хийсэн нь дээр болов уу.
Үнэндээ Монголын хамгийн үнэтэй цэцэрлэгийн төлбөр жилийн долоон сая, хамгийн үнэтэй ЕБС-ийн төлбөр 30 гаруй сая төгрөг байхад хамгийн үнэтэй дээд сургуулийн төлбөр ердөө дөрвөн сая л хүрч байна. Эндээс л хэт их хавтгайрсан дээд боловсролын үнэгүйдлийг харж болно. Бас энэ хэрээрээ чанар нь маш муу байгаа юм. Гэтэл эдгээр төлбөр өндөртэй цэцэрлэг, сургуулийн чанарыг ярилтгүй сайн гэдгийг бүгд мэдэж буй. Иймд яг л энэ жишгийг л дээд боловсролд нэвтрүүлэх хэрэгтэй гэдгийг учир мэдэх хүмүүс хэлж байна.
Мөн яам тамгын газраас эдгээр дээд сургуулиудын тоог цөөлөх ажлыг эрчимтэй хийснээс өдгөө 100 болтлоо буураад байгаа. Мөн хүн амын тоо ч өсөж гурван саяд хүрсэн. Гэхдээ л 100 гэдэг гурван сая хүнтэй улсад ихэдсэн тоо гэдгийг хаа хаанаа мэдэж буй.
Энэ олон их дээд сургуулиудаас чанартай боловсон хүчин бэлтгэн гаргадаг нь тун цөөн байгаа нь бас нэг асуудал. Эдгээр сургуулиуд жилийн жилд төлбөрөө нэмдэг хэмээх хэрүүл болдог ч үнэндээ манайд дээд боловсрол шиг хямд зүйл байхгүй. Зарим нэг нь чанартай боловсрол үнэ байх ёстой хэмээн их сургуулиудын төлбөрийн нэмэгдлийг сайшаадаг бол зарим нь дээд боловсрол үнэгүй байхдаа ч чанартай байсан үе бий хэмээн мэтгэлцдэг. Гэхдээ зах зээлийн нийгэм, дэлхий нийтийн нийтлэг жишгээс харахад чанартай боловсрол хямд байдаггүй гэдгийг харж болохоор байна. Тэр дундаа манайх хөгжиж буй орны хувьд төлбөр хэдий чинээ өндөр байна. Төдий чинээ сургалтын чанар сайжирдаг нь дэлхийн олон орны жишгээс харж болно.
Гэхдээ Швед зэрэг амар амгалан, өндөр хөгжилтэй орнуудад бүх шатны боловсролыг үнэгүй олгодог, тэр нь ч маш чанартай байдаг гэдгийг мэдэх хүмүүс нь боловсролын байгууллагуудын төлбөрийг эсэргүүцдэг. Харин тус улс манай улс хоёрын хувьд тэнгэр газар шиг ялгаатай гэдгийг ойлгох нь зүйтэй болов уу. Магадгүй манай улс байгалийн баялгаа зөв ашиглаад салбар бүртээ тэгш хуваарилдаг болох тэр үед бүх шатны боловсролыг үнэгүй олгодог болох ч юм бил үү. Харин тэр болтол хэт их үнэгүйдсэн дээд боловсролын чанарыг сайжруулах ажлыг хийсэн нь дээр болов уу.
Үнэндээ Монголын хамгийн үнэтэй цэцэрлэгийн төлбөр жилийн долоон сая, хамгийн үнэтэй ЕБС-ийн төлбөр 30 гаруй сая төгрөг байхад хамгийн үнэтэй дээд сургуулийн төлбөр ердөө дөрвөн сая л хүрч байна. Эндээс л хэт их хавтгайрсан дээд боловсролын үнэгүйдлийг харж болно. Бас энэ хэрээрээ чанар нь маш муу байгаа юм. Гэтэл эдгээр төлбөр өндөртэй цэцэрлэг, сургуулийн чанарыг ярилтгүй сайн гэдгийг бүгд мэдэж буй. Иймд яг л энэ жишгийг л дээд боловсролд нэвтрүүлэх хэрэгтэй гэдгийг учир мэдэх хүмүүс хэлж байна.
Б.Сансар
olloo.mn
olloo.mn