Аливаа жагсаал цуглааны ар талд хэн нэгний эрх ашиг, санхүүжилт, далд сонирхол нуугдаж байдаг. Эх орон, газар шороо, шударга ёс, булаан эзлэгчдийн эсрэг гэсэн уриа лоозон сонсогдох авч улстөр бизнесийн бүлэглэлийн явуулга, гадаадын захиалга байсан нь хэсэг хугацааны дараа тодорхой болдог билээ.
Ер нь иргэд сайн дураараа эвлэлдэн нэгдэж жагсаал цуглаан хийж байсан удаагүй. Хэн нэгний удирдлага зохион байгуулалт дор тэмцэл өрнүүлдэг. Тэр тэмцэл нь улс төрийн ашиг хонжоо, намуудын тухиралт болдог нь цөөнгүй.
Харин Дархан-Уул аймгийн Хонгор сумын иргэд өөрсдийн хоол унд, өмсөх хувцас, ажил хөдөлмөрийн төлөө тэмцэж эхэллээ. Яг одоохондоо бол удирдагчгүй бужигналдаж байгаа юм. Нийтдээ 60 гаруй ахмадууд жагсаал цуглаан хийж байна. Нэг ахмадын ар талд 5-8 хүн бий. Үр хүүхдүүд нь өхөөрдсөн янзтай харцгааж байгаа үзэгдэнэ. Ахмадууд уриалах аваас Хонгор сумын 6000 гаруй иргэн босоод ирэхэд бэлэн болж.
Юуны учир иргэд халуун зуны эхэн сар, тариа будаа, найр наадам эхлэх үеэр ийн жагсах болов. Хонгор сум дээр ирэхэд хэсэг настайчууд захиргааныхаа үүдэнд гэр барьчихсан сууж байж байлаа. Уг нь аймгийн Засаг даргын байрны үүдэнд суулт хийх хүсэлтэй байсан ч цагдаагийн хэлтсээс зөвшөөрөөгүй гэнэ. Тийм учраас сумынхаа үүдэнд бариад сууж байгаа аж. Ихэнх нь 60 гарсан хөгшчүүл хэвлэлийн биднийг сэжиглэнгүйгээр угтлаа. Хэд хоногийн өмнө хэвлэлийнхэн ирсэн аж. Тэгэнгүүт хөгшчүүл уралдах шахам зовлонгоо ярьсан юм байх. Гэтэл тэр телевизийн нөхдүүд “Гацуурт” компанийн захиалгаар явж байсан гэнэ. Тэгээд тэд нарын үгийг мушгин гуйвуулж дайрч ёс зүйгүй ааш гаргасан гэж гомдолтой байлаа.
Хэсэг ярилцсаны эцэст хөгшчүүл ярьж эхэллээ.
-Та энэ сумын уугуул иргэн үү?
-Манай энэ суманд уугуул иргэн бараг байхгүй дээ. Бүгд л илгээлт аваад ирсэн. Баян-Өлгий, Увс, Ховд, Хэнтий, Дорнод аймгаас ирсэн. Эмээ нь энэ нутагт учраа мэдэхгүй хүүхэд 15 настай ирж байлаа. Дан майхантай, цөөн трактортой залуус бууцгааж байсан. Энэ газар чинь барилга байшин гэж байсангүй.
-Хэдэн онд бэ?
-1959 онд Дарханы сангийн аж ахуй байгуулагдсан. Дараа нь Найрамдлын Дарханы сангийн аж ахуй гэж нэрээ өөрчилж байсан. Өгөөж буянтай их газар ирээд ханьтайгаа тариан талбайд танилцаж 12 хүүхдийн ээж аав болсон. Өвгөн маань бурхан болсон доо.
-Энэ нутгаас холдоогүй хүн юм аа, та?
-Тэгэлгүй яахав. Миний нүдэн дээр тариа будаа ч Хонгор сум ч ургасан юм шүү дээ. Бид ч засмал зам дээгүүр будаагаа асгаж байлаа. Тийм их будаа тарьчихгүй юу. Хавар намар бөөн бужигнаан болдогсон. Өвгөн бид хоёр олон жил трактор барьсан даа.
-Өнөөдөр тэмцэгч болчихсон сууж байдаг?
-Эмээ нь тэмцэл энэ тэрд оролцох дургүй. Гэтэл энэ нийгэм чинь оролдоод байна. Үр хүүхэд, амьжиргааныхаа төлөө бид тэмцэхгүй бол хэн явах юм бэ. Өнгөрсөн жил сумаас маань газар эзэмшүүлэхээр болсон. Баярлаагүйгээрээ л баярлаж байтал аймгийн Засаг дарга С.Насанбат хурааж авахаар болчихлоо.
-Хэдэн га газар юм бэ?
-Газар тариалан эрхэлдэг хүмүүсийн дэргэд 50 га газар бол бага тоо. Гэхдээ газраас юм авч сурсан бид нарт баяр хөөр байлаа. Нийтдээ 60 гаруй ахмадуудад газар өгсөн. Атарын I, II багийн охид хөвгүүдэд гэсэн үг.
-Та охидын багт байсан уу?
-Энэ орчлонд эмээ чигээрээ ирээгүй юм. Нэгэн цагт илгээлтээр ирсэн охидын баг гээд гүйж явсан. Тэдний нэг л дээ.
-Охидын багийнхан газар авчээ дээ?
-Бид цөөрч байна шүү дээ. Хонгор суманд атар газар эзэмшихээр ирсэн охид хөвгүүдийн багаас өнгөрсөн жил бил үү 73 хүн байсан. Одоо 60 гаруй үлдээд байх шиг байна. Нэг маань газартай боллоо гэж баярлаад хураалаа гэхийг сонсоод бурхан болсон.
-Жагсаал хийж яваад нас барсан хэрэг үү?
-Сум орон нутагт хэнтэйгээ тэмцэх вэ дээ. Уг нь бид аймгийн Засаг дарга С.Насанбат гэдэг хүүтэй тэмцэх ёстой юм. Манай тэмцэгчид дандаа настайчууд. Хол явж чадахгүй учраас сумынхаа талбайд сууцгаан үзэл бодлоо илэрхийлж байна. Энэ нутгийнхан бүгд дэмжинэ. Тийм учраас энэ хавиар явсан улсад өөрсдийгөө танилцуулах хүсэлтэй сууцгааж байна. Халуун наранд уурласан, бухимдсан хөгшчүүл явчих гээд байна шүү.
-Сум орон нутгийн удирдлага та нарын үгийг дамжуулж болно шүү дээ.
-Манай сумын Засаг даргыг Н.Лхагвасүрэн гэдэг юм. Сайн залуу. Хөгшчүүл бидэнд газар олгочихоод буруудаад яваа хүн. Аймгийн дарга С.Насанбат ажлаас нь хална гэсэн гэнэ лээ.
-Хөгшчүүл сумын Засаг даргадаа их сайн юм аа даа.
-Бидний зовлон жаргалыг ойлгодог хүү байгаа юм. Жаргал зовлон нэгтэй гэх юм уу даа. Хонгор сумын иргэд юу мөрөөдөг вэ гэвэл газар гэж хариулах байх. Бидэнд газар олдохгүй байсан юм.
-Та газартай байгаагүй хэрэг үү?
-Зарим хүн биднийг газаргүй гэхээр итгэдэггүй юм. Атар газар эзэмшихээр ирсэн охид хөвгүүдийн багаас хоёр гурван хүн багахан газартай болсон байх. Бусад нь байхгүй шүү. 1990 он гарлаа. Бүх зүйл бужигнаад эхлэнгүүт Хонгорын сангийн аж ахуйг дөрөв хуваасан байхгүй юу. Тэгээд тэр дөрвөн компани нь дампуурлаа гээд юу ч өгөөгүй. Бусад сангийн аж ахуйн тариаланчид анжисаа нэг нь, трактороо нөгөөх нь гээд хуваасан. Тэгээд тэд баян болсон. Харин манайх болохоор дөрвөн аж ахуй нэгж болон хуваалгаад бусдын идэш болсон. Бидэнд өмч хувьчлалаар юу ч наалдаагүй.
-Танай сум чинь газартай биз дээ?
-Сумын мэдлийн газар гэх юм байхгүй дээ. Гадны компаниуд ирээд авчихсан юм билээ. Бид ч мэддэггүй байсан юм. Сумын хуучин удирдлагууд нууцын зэрэглэлд хамруулчихсан байхгүй юу. Хэн хэн газар авсан гэдэг нь улсын нууц гээд хавьтуулахгүй. Сумын Засаг даргаар Н.Лхагвасүрэн томилогдонгуутаа тэр нууцын асуудлыг ил болгочихсон. Яг үнэндээ бол газар хуваарилах чинь улсын нууцад хамаардаггүй юм билээ. Тэгэхэд л мэдсэн. Хуучин дарга нар авлигаа нуух гэж “Улсын нууц” гэсэн зүйл зохиосныг бид итгээд байсан хэрэг.
-Та юуны төлөө тэмцэж явна?
-Би үмх талхныхаа төлөө тэмцэж явна. Үр хүүхэд маань ажил орлоготой, хангалуун сайхан амьдрах нөхцлийн төлөө тэмцэж явна. Түүнээс биш надад улс төр хамаагүй шүү. Аймгийн дарга С.Насанбат биднийг Н.Лхагвасүрэнгийн турхиралтаар яваа улс гэсэн байна лээ. Бидний тэмцлийг саармагжуулах гэсэн арга хэлбэр юм. Үр хүүхдийнхээ ирээдүйн сайн сайхны төлөө явахад юуны буруу байгаа юм бэ. Яг үнэндээ бол бид том зүйлтэй тулалдаж байна. Дархан-Уул аймгийн Засаг дарга С.Насанбатын ар талд олигарх компаниуд бий. Төрийн нэр барьж хулгай хийдэг нөхдүүд ч бий. Тийм учраас хүчин мөхөсдөөд байна. Аргаа бараад УИХ-ын гишүүн Д.Хаянхярваа, С.Ганбаатар нарт хэл хүргүүлсэн. Хэл чимээгүй л байна. Зарим хөгшчүүл УИХ-ын гишүүдээс дэмжлэг авахаар улстөржинө гэсэн болгоомжлолтой байна. Тэр нь ч зөв биз.
-Та нарын удирдагч хэн бэ?
-Бидэнд удирдагч байхгүй. Ажлын хэсэг гэж бий.
-Яагаад та нарт газар өгөхгүй гээд байгаа юм бэ?
-Би газартай болохоор 1990 оны дундаас эхлэн хөөцөлдөж эхэлсэн. Сумын удирдлагууд газар байхгүй, “Улсын нууц” гээд өгдөггүй байлаа. Гэтэл энэ нутгийг Гацуурт тэргүүтэй цөөхөн компаниуд хуваагаад авчихсан. Нийтдээ 7000 гаруй га талбайтай болсон. Худалдаад ч юу байхав, хуйвалдаад авчихгүй юу. Тэгээд сум орон нутагт газрын төлбөрөө хагас дутуу төлдөг байж. Газрын тухай хуулиар 1000 орчим га газар цуцлагдсан юм. Сумын удирдлага цуцлагдсан газраас иргэдэд хувааж өгсөн. Тэгэхэд “Гацуурт” компанийнхан дайрч байгаа байхгүй юу. Энэ нутгаас хангалттай оллоо, баяжлаа шүү дээ дээ. Тэр Б.Чинбат. Яагаад нутгийн иргэдэд жаахан газраасаа өгч болдоггүй юм. Хойноос ирээд хот манайх гэдэг шиг Хонгор сумын газар нутгийг үнэ төлбөргүй хэрэглээд сурчихсан байхгүй юу. Энэ компани орон нутагт юу хийсэн юм, хэдэн хүнийг ажилтай болгосон юм бэ. Нүдэнд харагдах юм байхгүй шүү. “Гацуурт” компанийнхан манийн өвөө эмээ нарыг түлхэж унагаад явахаас ичмээр юм.
-Та бүхнийг тусгай хэрэгцээнд авсан газраас булаалдсан гэж үзсэн байна лээ.
-Төрийн нэрээр хулгай хийгч нар олширсон байна. Манай энд Ургамал газар тариалан эрдэм шинжилгээний хүрээлэн гэж бий. Тэднийх 1200 гаруй га газартай. Тэр газарт нь рапс, төмс, улаан буудай тариалдаг. Хувь хүмүүс ч бий. Сая манайхан очиход нэг тракторчин 300 га газарт рапс тариад явж байна лээ.
-1200 га газартаа нөөцийн үр тарьдаг юм биш үү?
-Монгол Улс нөөцийн үр тариагаа гадаадаас авдаг. Онцгой байдлын газраас Ургамал газар тариалангийн эрдэм шинжилгээний хүрээлэн хэдий хэрийн нөөцийн будаа нийлүүлдэг вэ гэхэд “Улсын нууц” гэж байна лээ. Бүх зүйл улсын нууц болсон.
Манай сумын иргэд үр тариагаа улсад нийлүүлдэг гэдэгт итгэдэггүй. Тун бага будаа нийлүүлээд бусдыг нь завшдаг болов уу. Бид ийм том эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн хажууд байж үрийн будааны гачаалд ордог юм гэж ярилаа.
Ийнхүү ярилцаж байх зуур хөгшчүүл Дархан-Уул аймгийн Засаг дарга С.Насанбатаас шаардах бичгийнхээ хариуг авахаар хөдөллөө. Бид ч гэсэн цуг явцгаасан юм. Засаг даргын өрөөнд очиход хэн ч байсангүй. Хөгшчүүл гурвантаа хоосон хаалга мөргөж байгаа аж. Нэг удаа Засаг дарга С.Насанбат “Хонгор сум дээр очоод байж бай. Араас чинь очлоо” гээд бултсан гэх.
Үргэлжлэл бий...
Ер нь иргэд сайн дураараа эвлэлдэн нэгдэж жагсаал цуглаан хийж байсан удаагүй. Хэн нэгний удирдлага зохион байгуулалт дор тэмцэл өрнүүлдэг. Тэр тэмцэл нь улс төрийн ашиг хонжоо, намуудын тухиралт болдог нь цөөнгүй.
Харин Дархан-Уул аймгийн Хонгор сумын иргэд өөрсдийн хоол унд, өмсөх хувцас, ажил хөдөлмөрийн төлөө тэмцэж эхэллээ. Яг одоохондоо бол удирдагчгүй бужигналдаж байгаа юм. Нийтдээ 60 гаруй ахмадууд жагсаал цуглаан хийж байна. Нэг ахмадын ар талд 5-8 хүн бий. Үр хүүхдүүд нь өхөөрдсөн янзтай харцгааж байгаа үзэгдэнэ. Ахмадууд уриалах аваас Хонгор сумын 6000 гаруй иргэн босоод ирэхэд бэлэн болж.
Юуны учир иргэд халуун зуны эхэн сар, тариа будаа, найр наадам эхлэх үеэр ийн жагсах болов. Хонгор сум дээр ирэхэд хэсэг настайчууд захиргааныхаа үүдэнд гэр барьчихсан сууж байж байлаа. Уг нь аймгийн Засаг даргын байрны үүдэнд суулт хийх хүсэлтэй байсан ч цагдаагийн хэлтсээс зөвшөөрөөгүй гэнэ. Тийм учраас сумынхаа үүдэнд бариад сууж байгаа аж. Ихэнх нь 60 гарсан хөгшчүүл хэвлэлийн биднийг сэжиглэнгүйгээр угтлаа. Хэд хоногийн өмнө хэвлэлийнхэн ирсэн аж. Тэгэнгүүт хөгшчүүл уралдах шахам зовлонгоо ярьсан юм байх. Гэтэл тэр телевизийн нөхдүүд “Гацуурт” компанийн захиалгаар явж байсан гэнэ. Тэгээд тэд нарын үгийг мушгин гуйвуулж дайрч ёс зүйгүй ааш гаргасан гэж гомдолтой байлаа.
Хэсэг ярилцсаны эцэст хөгшчүүл ярьж эхэллээ.
-Та энэ сумын уугуул иргэн үү?
-Манай энэ суманд уугуул иргэн бараг байхгүй дээ. Бүгд л илгээлт аваад ирсэн. Баян-Өлгий, Увс, Ховд, Хэнтий, Дорнод аймгаас ирсэн. Эмээ нь энэ нутагт учраа мэдэхгүй хүүхэд 15 настай ирж байлаа. Дан майхантай, цөөн трактортой залуус бууцгааж байсан. Энэ газар чинь барилга байшин гэж байсангүй.
-Хэдэн онд бэ?
-1959 онд Дарханы сангийн аж ахуй байгуулагдсан. Дараа нь Найрамдлын Дарханы сангийн аж ахуй гэж нэрээ өөрчилж байсан. Өгөөж буянтай их газар ирээд ханьтайгаа тариан талбайд танилцаж 12 хүүхдийн ээж аав болсон. Өвгөн маань бурхан болсон доо.
-Энэ нутгаас холдоогүй хүн юм аа, та?
-Тэгэлгүй яахав. Миний нүдэн дээр тариа будаа ч Хонгор сум ч ургасан юм шүү дээ. Бид ч засмал зам дээгүүр будаагаа асгаж байлаа. Тийм их будаа тарьчихгүй юу. Хавар намар бөөн бужигнаан болдогсон. Өвгөн бид хоёр олон жил трактор барьсан даа.
-Өнөөдөр тэмцэгч болчихсон сууж байдаг?
-Эмээ нь тэмцэл энэ тэрд оролцох дургүй. Гэтэл энэ нийгэм чинь оролдоод байна. Үр хүүхэд, амьжиргааныхаа төлөө бид тэмцэхгүй бол хэн явах юм бэ. Өнгөрсөн жил сумаас маань газар эзэмшүүлэхээр болсон. Баярлаагүйгээрээ л баярлаж байтал аймгийн Засаг дарга С.Насанбат хурааж авахаар болчихлоо.
-Хэдэн га газар юм бэ?
-Газар тариалан эрхэлдэг хүмүүсийн дэргэд 50 га газар бол бага тоо. Гэхдээ газраас юм авч сурсан бид нарт баяр хөөр байлаа. Нийтдээ 60 гаруй ахмадуудад газар өгсөн. Атарын I, II багийн охид хөвгүүдэд гэсэн үг.
-Та охидын багт байсан уу?
-Энэ орчлонд эмээ чигээрээ ирээгүй юм. Нэгэн цагт илгээлтээр ирсэн охидын баг гээд гүйж явсан. Тэдний нэг л дээ.
-Охидын багийнхан газар авчээ дээ?
-Бид цөөрч байна шүү дээ. Хонгор суманд атар газар эзэмшихээр ирсэн охид хөвгүүдийн багаас өнгөрсөн жил бил үү 73 хүн байсан. Одоо 60 гаруй үлдээд байх шиг байна. Нэг маань газартай боллоо гэж баярлаад хураалаа гэхийг сонсоод бурхан болсон.
-Жагсаал хийж яваад нас барсан хэрэг үү?
-Сум орон нутагт хэнтэйгээ тэмцэх вэ дээ. Уг нь бид аймгийн Засаг дарга С.Насанбат гэдэг хүүтэй тэмцэх ёстой юм. Манай тэмцэгчид дандаа настайчууд. Хол явж чадахгүй учраас сумынхаа талбайд сууцгаан үзэл бодлоо илэрхийлж байна. Энэ нутгийнхан бүгд дэмжинэ. Тийм учраас энэ хавиар явсан улсад өөрсдийгөө танилцуулах хүсэлтэй сууцгааж байна. Халуун наранд уурласан, бухимдсан хөгшчүүл явчих гээд байна шүү.
-Сум орон нутгийн удирдлага та нарын үгийг дамжуулж болно шүү дээ.
-Манай сумын Засаг даргыг Н.Лхагвасүрэн гэдэг юм. Сайн залуу. Хөгшчүүл бидэнд газар олгочихоод буруудаад яваа хүн. Аймгийн дарга С.Насанбат ажлаас нь хална гэсэн гэнэ лээ.
-Хөгшчүүл сумын Засаг даргадаа их сайн юм аа даа.
-Бидний зовлон жаргалыг ойлгодог хүү байгаа юм. Жаргал зовлон нэгтэй гэх юм уу даа. Хонгор сумын иргэд юу мөрөөдөг вэ гэвэл газар гэж хариулах байх. Бидэнд газар олдохгүй байсан юм.
-Та газартай байгаагүй хэрэг үү?
-Зарим хүн биднийг газаргүй гэхээр итгэдэггүй юм. Атар газар эзэмшихээр ирсэн охид хөвгүүдийн багаас хоёр гурван хүн багахан газартай болсон байх. Бусад нь байхгүй шүү. 1990 он гарлаа. Бүх зүйл бужигнаад эхлэнгүүт Хонгорын сангийн аж ахуйг дөрөв хуваасан байхгүй юу. Тэгээд тэр дөрвөн компани нь дампуурлаа гээд юу ч өгөөгүй. Бусад сангийн аж ахуйн тариаланчид анжисаа нэг нь, трактороо нөгөөх нь гээд хуваасан. Тэгээд тэд баян болсон. Харин манайх болохоор дөрвөн аж ахуй нэгж болон хуваалгаад бусдын идэш болсон. Бидэнд өмч хувьчлалаар юу ч наалдаагүй.
-Танай сум чинь газартай биз дээ?
-Сумын мэдлийн газар гэх юм байхгүй дээ. Гадны компаниуд ирээд авчихсан юм билээ. Бид ч мэддэггүй байсан юм. Сумын хуучин удирдлагууд нууцын зэрэглэлд хамруулчихсан байхгүй юу. Хэн хэн газар авсан гэдэг нь улсын нууц гээд хавьтуулахгүй. Сумын Засаг даргаар Н.Лхагвасүрэн томилогдонгуутаа тэр нууцын асуудлыг ил болгочихсон. Яг үнэндээ бол газар хуваарилах чинь улсын нууцад хамаардаггүй юм билээ. Тэгэхэд л мэдсэн. Хуучин дарга нар авлигаа нуух гэж “Улсын нууц” гэсэн зүйл зохиосныг бид итгээд байсан хэрэг.
-Та юуны төлөө тэмцэж явна?
-Би үмх талхныхаа төлөө тэмцэж явна. Үр хүүхэд маань ажил орлоготой, хангалуун сайхан амьдрах нөхцлийн төлөө тэмцэж явна. Түүнээс биш надад улс төр хамаагүй шүү. Аймгийн дарга С.Насанбат биднийг Н.Лхагвасүрэнгийн турхиралтаар яваа улс гэсэн байна лээ. Бидний тэмцлийг саармагжуулах гэсэн арга хэлбэр юм. Үр хүүхдийнхээ ирээдүйн сайн сайхны төлөө явахад юуны буруу байгаа юм бэ. Яг үнэндээ бол бид том зүйлтэй тулалдаж байна. Дархан-Уул аймгийн Засаг дарга С.Насанбатын ар талд олигарх компаниуд бий. Төрийн нэр барьж хулгай хийдэг нөхдүүд ч бий. Тийм учраас хүчин мөхөсдөөд байна. Аргаа бараад УИХ-ын гишүүн Д.Хаянхярваа, С.Ганбаатар нарт хэл хүргүүлсэн. Хэл чимээгүй л байна. Зарим хөгшчүүл УИХ-ын гишүүдээс дэмжлэг авахаар улстөржинө гэсэн болгоомжлолтой байна. Тэр нь ч зөв биз.
-Та нарын удирдагч хэн бэ?
-Бидэнд удирдагч байхгүй. Ажлын хэсэг гэж бий.
-Яагаад та нарт газар өгөхгүй гээд байгаа юм бэ?
-Би газартай болохоор 1990 оны дундаас эхлэн хөөцөлдөж эхэлсэн. Сумын удирдлагууд газар байхгүй, “Улсын нууц” гээд өгдөггүй байлаа. Гэтэл энэ нутгийг Гацуурт тэргүүтэй цөөхөн компаниуд хуваагаад авчихсан. Нийтдээ 7000 гаруй га талбайтай болсон. Худалдаад ч юу байхав, хуйвалдаад авчихгүй юу. Тэгээд сум орон нутагт газрын төлбөрөө хагас дутуу төлдөг байж. Газрын тухай хуулиар 1000 орчим га газар цуцлагдсан юм. Сумын удирдлага цуцлагдсан газраас иргэдэд хувааж өгсөн. Тэгэхэд “Гацуурт” компанийнхан дайрч байгаа байхгүй юу. Энэ нутгаас хангалттай оллоо, баяжлаа шүү дээ дээ. Тэр Б.Чинбат. Яагаад нутгийн иргэдэд жаахан газраасаа өгч болдоггүй юм. Хойноос ирээд хот манайх гэдэг шиг Хонгор сумын газар нутгийг үнэ төлбөргүй хэрэглээд сурчихсан байхгүй юу. Энэ компани орон нутагт юу хийсэн юм, хэдэн хүнийг ажилтай болгосон юм бэ. Нүдэнд харагдах юм байхгүй шүү. “Гацуурт” компанийнхан манийн өвөө эмээ нарыг түлхэж унагаад явахаас ичмээр юм.
-Та бүхнийг тусгай хэрэгцээнд авсан газраас булаалдсан гэж үзсэн байна лээ.
-Төрийн нэрээр хулгай хийгч нар олширсон байна. Манай энд Ургамал газар тариалан эрдэм шинжилгээний хүрээлэн гэж бий. Тэднийх 1200 гаруй га газартай. Тэр газарт нь рапс, төмс, улаан буудай тариалдаг. Хувь хүмүүс ч бий. Сая манайхан очиход нэг тракторчин 300 га газарт рапс тариад явж байна лээ.
-1200 га газартаа нөөцийн үр тарьдаг юм биш үү?
-Монгол Улс нөөцийн үр тариагаа гадаадаас авдаг. Онцгой байдлын газраас Ургамал газар тариалангийн эрдэм шинжилгээний хүрээлэн хэдий хэрийн нөөцийн будаа нийлүүлдэг вэ гэхэд “Улсын нууц” гэж байна лээ. Бүх зүйл улсын нууц болсон.
Манай сумын иргэд үр тариагаа улсад нийлүүлдэг гэдэгт итгэдэггүй. Тун бага будаа нийлүүлээд бусдыг нь завшдаг болов уу. Бид ийм том эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн хажууд байж үрийн будааны гачаалд ордог юм гэж ярилаа.
Ийнхүү ярилцаж байх зуур хөгшчүүл Дархан-Уул аймгийн Засаг дарга С.Насанбатаас шаардах бичгийнхээ хариуг авахаар хөдөллөө. Бид ч гэсэн цуг явцгаасан юм. Засаг даргын өрөөнд очиход хэн ч байсангүй. Хөгшчүүл гурвантаа хоосон хаалга мөргөж байгаа аж. Нэг удаа Засаг дарга С.Насанбат “Хонгор сум дээр очоод байж бай. Араас чинь очлоо” гээд бултсан гэх.
Үргэлжлэл бий...
Өглөөний сонин
Т.Эрдэнэ
Т.Эрдэнэ