Монголын үр тариа эрхлэгчдийн “Газар тариалан” холбооноос Хүнс хөдөө аж ахуйн сайд Р.Бурмаад мэдэгдэл хүргүүлэх болсон талаараа сэтгүүлчдэд мэдээллээ. Манай тариалан эрхлэгч компаниуд өнгөрсөн намар Оросоос улаан буудай, гурил импортоор оруулж ирэхийг эсэргүүцэж байсан юм. Энэ удаа ч мөн ийм л зүйлийг ярилаа.Манай тариаланчид энэ жил урьд жилүүдээс харьцангуй өндөр ургац хураан авсан юм. 350 мянган тонн улаан буудай улсад нийлүүлсэн. Үүгээр дотоодынхоо хэрэгцээг бүрэн хангаж буй. Энэ бол том амжилт. Хүнс, хөдөө аж ахуйн яамныхан ч улаан буудайн хүрэлцээ, чанар сайн байгаа талаар удаа дараа мэдэгдэж байлаа.Гэтэл энэ оны 1 дүгээр сарын 7-нд 20 мянган тонн улаан буудай импортлох зөвшөөрлийг гурилын үйлдвэрүүдэд олгосон нь тариаланчдын урмыг хугалж орхижээ.
Өнгөрсөн оны 9 дүгээр сард бас яг ийм бүтэлгүй шийдвэр гарч, “Улаанбаатар гурил” зэрэг гурилын компаниуд ОХУ-аас 50 мянга орчим тонн улаан буудай импортлохоор болсон нь бөөн маргаан үүсгэсэн юм. Монгол улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхлэгчидтэй Сэлэнгэ, Төв аймгийн тариалангийн талбайгаар явахдаа уулзаж, “Гадаадаас импортоор улаан буудай, гурил оруулах асуудал байж болохгүй. Дотоодын үйлдвэрлэгчдээ дэмжих хэрэгтэй” гэж хэлснийх нь дараахан тийнхүү эсэргүүцсэн мэт импортлох болсонд тариаланчид дургүйцэн бослого гаргахаа шахсан.
Ингээд яам, тамгын газрынхан, гурил үйлдвэрлэгчид, тариалагчид бүгдээрээ дөрвөн талт хэлэлцээний ширээний ард суугаад импортыг зогсоож, квотыг нь 2015 оны 3 дугаар сарын 1 хүртэл дахин олгохгүй гэж тохиролцсон байлаа. Хэрвээ гурил үйлдвэрлэгчдэд импортын квот өгөхөд хүрвэл тариалан эрхлэгчидтэй заавал уулзаж ярилцан шийдвэрлэж байхаар болсон байв. Гэвч энэхүү шийдвэр рүүгээ өнөөдөр Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд Р.Бурмаа болон тус яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч Ганибал нар нулимлаа хэмээн тариаланчид мэдэгдэв.
Улсынхаа хэрэгцээг бүрэн хангаад, цаана нь илүү гарах хэмжээний их улаан буудай хураачихаад дээр нь Оросоос 11.5 тонн гурил, 20 мянган тонн улаан буудай, нийт дүнгээрээ 15 сая долларын импорт хийвэл дотоодын үйлдвэрлэгчдээ шууд “шатаасан” явдал болно. Иймээс тариаланчид дургүйцлээ илэрхийлэх нь зүйн хэрэг. Тэд одоо болтол урьд нь нийлүүлсэн улаан буудайныхаа мөнгийг авч чадаагүй байгаа гэнэ. Иймэрхүү байдал цааш үргэлжилбэл ирэх жил, түүний дараагийн жилд ч улаан буудай тариалах боломжгүй болно гэж байна. Импортоор гурил, улаан буудай оруулж ирээд л гурилын үйлдвэрүүддээ шахаад байх юм бол ер нь дотооддоо бид тариалан эрхлэх хэрэг юу билээ хэмээн тариаланчид ундууцаж байв.
Р.Бурмаа сайдын гаргасан 20 мянган тонн улаан буудай импортлох шийдвэрийнх нь талаар асууж тодруулахаар тариаланчид уулзахад хоёр өөр зүйл хэлж байгааг ч “Газар тариалан” холбооныхон ярьж байна. Эхлээд сайд “Энэ бол бодлогын алдаа” гэж байснаа дараа нь “Энэ миний хариуцах зүйл биш. Урьд нь тэгээд шийдчихсэн байсан. Надад хамаагүй шүү” гэх ухааны юм яриад сууж буйд тариаланчид бухимдаж байна. Шийдвэр гаргах ёстой салбарын сайд нь “Надад хамаагүй, би оролцоогүй” хэмээн хээв нэг хэлээд сууж байгаа нь ажилдаа ямар ханддагийн илрэл юм гэж байсан.
Ямартай ч тариалан эрхлэгчид Р.Бурмаа сайдыг 2015 оны 1 дүгээр сарын 7-ны өдрийн сайдын тушаалыг энэ сарын 20-ны дотор хүчингүй болгохыг шаардлаа. Мөн Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийн дагуу гурилын үйлдвэрүүдэд хөнгөлөлттэй зээл олгосон атал үйлдвэрүүд нь бүтэн хоёр жилийн турш тариалангийн компаниудаас авсан улаан буудайн төлбөрөө төлж барагдуулаагүйг сануулж, үүнийгээ нэн даруй олгуулах арга хэмжээ авахыг шаардаж байгаагаа илэрхийллээ.
Өнгөрсөн оны 9 дүгээр сард бас яг ийм бүтэлгүй шийдвэр гарч, “Улаанбаатар гурил” зэрэг гурилын компаниуд ОХУ-аас 50 мянга орчим тонн улаан буудай импортлохоор болсон нь бөөн маргаан үүсгэсэн юм. Монгол улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхлэгчидтэй Сэлэнгэ, Төв аймгийн тариалангийн талбайгаар явахдаа уулзаж, “Гадаадаас импортоор улаан буудай, гурил оруулах асуудал байж болохгүй. Дотоодын үйлдвэрлэгчдээ дэмжих хэрэгтэй” гэж хэлснийх нь дараахан тийнхүү эсэргүүцсэн мэт импортлох болсонд тариаланчид дургүйцэн бослого гаргахаа шахсан.
Ингээд яам, тамгын газрынхан, гурил үйлдвэрлэгчид, тариалагчид бүгдээрээ дөрвөн талт хэлэлцээний ширээний ард суугаад импортыг зогсоож, квотыг нь 2015 оны 3 дугаар сарын 1 хүртэл дахин олгохгүй гэж тохиролцсон байлаа. Хэрвээ гурил үйлдвэрлэгчдэд импортын квот өгөхөд хүрвэл тариалан эрхлэгчидтэй заавал уулзаж ярилцан шийдвэрлэж байхаар болсон байв. Гэвч энэхүү шийдвэр рүүгээ өнөөдөр Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд Р.Бурмаа болон тус яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч Ганибал нар нулимлаа хэмээн тариаланчид мэдэгдэв.
Улсынхаа хэрэгцээг бүрэн хангаад, цаана нь илүү гарах хэмжээний их улаан буудай хураачихаад дээр нь Оросоос 11.5 тонн гурил, 20 мянган тонн улаан буудай, нийт дүнгээрээ 15 сая долларын импорт хийвэл дотоодын үйлдвэрлэгчдээ шууд “шатаасан” явдал болно. Иймээс тариаланчид дургүйцлээ илэрхийлэх нь зүйн хэрэг. Тэд одоо болтол урьд нь нийлүүлсэн улаан буудайныхаа мөнгийг авч чадаагүй байгаа гэнэ. Иймэрхүү байдал цааш үргэлжилбэл ирэх жил, түүний дараагийн жилд ч улаан буудай тариалах боломжгүй болно гэж байна. Импортоор гурил, улаан буудай оруулж ирээд л гурилын үйлдвэрүүддээ шахаад байх юм бол ер нь дотооддоо бид тариалан эрхлэх хэрэг юу билээ хэмээн тариаланчид ундууцаж байв.
Р.Бурмаа сайдын гаргасан 20 мянган тонн улаан буудай импортлох шийдвэрийнх нь талаар асууж тодруулахаар тариаланчид уулзахад хоёр өөр зүйл хэлж байгааг ч “Газар тариалан” холбооныхон ярьж байна. Эхлээд сайд “Энэ бол бодлогын алдаа” гэж байснаа дараа нь “Энэ миний хариуцах зүйл биш. Урьд нь тэгээд шийдчихсэн байсан. Надад хамаагүй шүү” гэх ухааны юм яриад сууж буйд тариаланчид бухимдаж байна. Шийдвэр гаргах ёстой салбарын сайд нь “Надад хамаагүй, би оролцоогүй” хэмээн хээв нэг хэлээд сууж байгаа нь ажилдаа ямар ханддагийн илрэл юм гэж байсан.
Ямартай ч тариалан эрхлэгчид Р.Бурмаа сайдыг 2015 оны 1 дүгээр сарын 7-ны өдрийн сайдын тушаалыг энэ сарын 20-ны дотор хүчингүй болгохыг шаардлаа. Мөн Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийн дагуу гурилын үйлдвэрүүдэд хөнгөлөлттэй зээл олгосон атал үйлдвэрүүд нь бүтэн хоёр жилийн турш тариалангийн компаниудаас авсан улаан буудайн төлбөрөө төлж барагдуулаагүйг сануулж, үүнийгээ нэн даруй олгуулах арга хэмжээ авахыг шаардаж байгаагаа илэрхийллээ.
Б.Сансартуяа
Olloo.mn
Olloo.mn